37
- «وَ قَوْلُهُ «لَهُ مُعَقِّبٰاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اَللهِ» فَاِنَّهَا قُرِئَتْ عِنْدَ اَبِي عَبْدِ اَللهِ فَقَالَ.... اِنَّمَا نَزَلَتْ «لَهُ مُعَقِّبَاتٌ {مِنْ خَلْفِهِ وَ رَقِيبٌ} مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ يَحْفَظُونَهُ {بِأَمْرِ اَللهِ}» وَ مَنْ ذَا اَلَّذِي.......».
📚 منبع: تفسیر قمی جلد ۱ صفحه ۳۶۰، تفسیر برهان جلد ۳ صفحه ۲۳۵، بحارالانوار جلد ۵۶ صفحه ١٧٩، تفسیر نورالثقلین جلد ۲ صفحه ۴۸۶، تفسیر کنزالدقائق جلد ۶ صفحه ۴١٨ است.
🔷 «لَهُ مُعَقِّبٰاتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ (۱۱ رعد)» همین آیه‌ای که ما زیاد به آن اشاره می‌کنیم؛ «یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ الله» که می‌گوید ما دو نفر محافظ گذاشتیم برای هر انسانی که او را حفظ کند از امر خدا، فرمان خدا. که این در عدم تطابق واضح شده:
➖اگر این حفاظت معنوی است مردم نباید دچار ارتداد بشوند.
➖اگر مادی است نباید دچار حوادث بشوند، هم حوادث، انسان‌ها را در برمی‌گیرد و هم ارتداد و زیر سوال رفتن دین.
🔷 اینجا «خَلْفِهِ» افتاده، یعنی جابجا شده، در نگاه امام صادق «خَلْفِهِ» جلو آمده؛ «لَهُ مُعَقِّبَاتٌ ﴿مِنْ خَلْفِهِ وَ رَقِیبٌ﴾ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ یَحْفَظُونَهُ ﴿بِأَمْرِ الله﴾»، آنجا «مِنْ أَمْرِ الله» است.
➖یک جابجایی شده «خَلْفِهِ»،
➖یک دانه هم «مِنْ» به جای «ب» آمده است.
🔷 خب، پس آیه چه بود؟ «لَهُ مُعَقِّبٰاتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ الله (۱۱ رعد)». تصحیحش چیست؟ «لَهُ مُعَقِّبَاتٌ ﴿مِنْ خَلْفِهِ ..... ﴾ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ یَحْفَظُونَهُ ﴿بِأَمْرِ الله﴾»، «خَلْفِهِ» جابجا شده، «مِنْ» هم به جای «ب» آمده است.
وقتی که اعراب جابجا بشود چطور معانی آن فرق می‌کند، حرف هم جابجا بشود یعنی «مِنْ» به جای «ب» بیاید، آن هم در تفسیر و تشریح تغییر ایجاد می‌کند.
▪️آیه بعد؛ سوره رعد آیه ۳۱ است.
- «قَرَأَ عَلِيٌّ وَ عَلِيُّ ابْنُ اَلْحُسَيْنِ وَ جَعْفَرُ ابْنُ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ اَلسَّلامُ «﴿أَ فَلَمْ يَتَبَيَّنِ ﴾ الَّذِينَ.... ».
📚 به سندیت: تفسیر نورالثقلین جلد ۲ صفحه ۵۰۷، تفسیر کنز الدقائق جلد ۶ صفحه ۴۵۶ است.
❇️ «أَ فَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُوا اَنْ لَوْ يَشَاءُ اللهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعاً (٣١ رعد)» آیا ناامید شدند کسانی که ایمان آوردند که اگر خدا بخواهد هر آینه هدایت می‌کند همه مردم را؟
اینجا در بحث کلی آیه نشان می‌دهد که رسولان رسالتشان بر اساس امر مهمی نبوده، چون خدا می‌گوید «لَوْ يَشَاءُ اللهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعاً» یعنی اصلاً نیازی به نبوت نبوده، اگر خدا بخواهد به وسیلهٔ یک کلاغ مردم را هدایت می‌کند همانطور که در قتل هابیل و قابیل که نمی‌دانست این جسد برادر را چگونه پنهان کند که کلاغ را فرستاد و به او یاد داد.
❇️ خب نقطه معارض این آیه با تصحیح (امیرالمؤمنین، امام سجاد) و امام صادق: به جای «أَ فَلَمْ يَيْأَسِ»، «أَ فَلَمْ يَتَبَيَّنِ» آمده، آنجا مأیوس شدن است و اینجا بیان کردن است.
ببینید «يَيْأَسِ» کلمه است، «يَتَبَيَّنِ» هم کلمه است. آن «يَيْأَسِ» به جای این «يَتَبَيَّنِ» آمده؛
➖آن: «يَيْأَسِ»، ناامید شدن را مطرح می‌کند
➖و این: «يَتَبَيَّنِ»، بیان کردن را مطرح می‌کند.
❇️ در تفسیر (امیرالمؤمنین، امام سجاد) و امام صادق «بیان کردن» را می‌آورند، بیان بر اساس منطق و دلیل و برهان است، ولی «یأس» بر مبنای زور است یعنی وقتی که با شمشیر، مردم را به دایرهٔ اسلام می‌آورند مردم منتظر هستند تا آن رهبر که رسول الله است از دنیا برود تا بعد برگردند، «انْقَلَبْتُمْ عَلَى اَعْقَابِكُمْ (۱۴۴ آل عمران)» برگشتند به دایره گذشتهٔ خودشان؛ بت پرست، یهودی، مسیحی، هر کسی که هست.
▪️آیه بعد؛ سوره ابراهیم آیه ۳۴ است.
- «قَرَأَ زید عَن یَعْقُوب: «مِنْ ﴿کُلٍّ﴾ مَا سَأَلْتُمُوهُ» بالتنوین، و هو قراءة ابْنُ عَبَّاسٍ وَالْحَسَنُ، وَ مُحَمَّدُ ابْنُ عَلِيٌّ اَلْبَاقِر علیه السلام، وَ جَعْفَرُ ابْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِق علیه السلام، وَ الضَّحَّاكُ، وَ عَمْرُو ابْنُ قَائِدٍ».
📕منبع: تفسیر مجمع البیان جلد ۶ صفحه ۷۹ است.
❇️ «وَ آتَاکُمْ مِنْ کُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ (٣۴ ابراهیم)» برایتان آورد از هر آنچه که درخواست کردید. که این هم اصلاً معارض است، خب این قرآن یا رسالت یا وحی، چه چیزی برای مردم آورد؟ آیا هدایت آورد؟ چرا همان موقعی که هنوز آب غسل پیغمبر خشک نشده مردم «اِرتَدَّ النَّاس» برگشتند؟ خب چیزی دریافت نکردند. اگر هم مسائل مادی است که امروز بدبخت‌ترین ملل عالم مسلمان‌ها هستند؛ گرسنه‌ترین، فقیرترین، بیچاره‌ترین، جنگ‌زده‌ترین.